Transvrouwen en Sport: inclusief of eerlijk?

(gastauteur)

De Pacific Games trekken hier in Europa niet zoveel belangstelling, en zeker niet in Nederland. Er valt immers genoeg te sporten aan deze kant van de wereld. En hoe had hetgeen er afgelopen zomer in Samoa gebeurde iets met ons te maken?

Ogen openhouden

Toch was het een goed idee geweest als we hier onze ogen opengehouden hadden. Want deze spelen waren onder de nieuwe Olympische inclusief regels voor transvrouwen. En die hebben álles te maken met een enorme verandering in de vrouwensport.

Voorheen mochten transvrouwen alleen meedoen na een geslachtsveranderende operatie. En in al die jaren had nog geen enkele transvrouw zich gekwalificeerd. En dus, zo besloot het IOC, waren de regels niet inclusief genoeg.
Na een kort onderzoekje wijzigde het IOC deze dan ook drastisch. De vrouwensport moest vanaf dat moment open staan voor iedereen die zich vrouw voelde en zo leefde; mits ze minstens een jaar van te voren een testosterongehalte van beneden de 10 nmol/l had. Hetgeen nog steeds 4 keer hoger dan dat van de gemiddelde vrouw; op de andere verschillen tussen mannen en vrouwen werd ook niet gelet.
Er werd niet gekeken naar het verschil in bv spierkracht, uithoudingsvermogen, hart-longcapaciteit, botstructuur, lichaamsbouw en dergelijke. En er werd al helemaal geen rekening gehouden met het feit dat vrouwencompetities een lang bevochten recht is juist omdat de verschillen tussen mannen en vrouwen en zo groot is.

Gevolg

Het resultaat van deze snelle aanpassing in regels werd tijdens de spelen in Samoa in 2019 maar al te duidelijk zichtbaar. Hun grote kanshebster voor goud, Feagaiga Stowers, van jongs af aan getraind, werd zonder moeite van een terechte eerste plek verdreven door Lauren Hubbard,  een 41-jarige transvrouw die na de nieuw ingevoerde regels, de sport weer had opgepakt en nu ineens een toptalent blijkt (in tegenstelling tot een eerdere poging bij de mannen).

Er was opzienbarend veel protest. Eerste Minister van Samoa claimde bij de organisatie dat er voor deze fa”afafine (de naam voor Samoa’s derde sekse) een eigen categorie moest komen.
En het was niet de eerste keer dat de sportwereld tegengeluid kreeg als het ging om transvrouwen. Veelal met negatief gevolg voor vrouwen! Zelfs sport- en LGBT-icoon Martina Navratilova werd transfoob genoemd en moest haar rol als ambassadeur voor LGBT-sporters opgeven omdat ze op twitter gezegd had dat een penis hebben en vrouwensport niet samengaan. Dit standpunt werd door transgender activist en atleet Rachel McKinnon vergeleken met dat van de KKK over zwarten.

McKinnon, die verschillende gouden medailles behaald heeft en records heeft gebroken vindt zichzelf een biologische vrouw vanwege haar genderidentiteit. Biologische geslachtskenmerken zoals een penis zijn volgens haar van geen enkel belang. Zij deelt deze mening met Johanna Harper, de transgender onderzoekster die als wetenschapper grote invloed heeft gehad op de huidige IOC regels, 

Redenatie

De redenatie hierbij is: transvrouwen zijn vrouwen op basis van hun genderidentiteit. Hetgeen zoveel zegt als dat ze een innerlijk gevoel hebben dat ze vrouw zijn. Het idee is dat de basis daarvan in afwijkende hersenen ligt. Daarvoor is tot op heden géén wetenschappelijk bewijs, maar dat wordt door transgender activisten en hun bondgenoten wel als vaststaand gezien. Hun idee van ‘vrouw zijn’ bevindt zich dus in de hersenen en hun identiteit is belangrijker dan hun lichaam.
Transgenders als Harper en McKinnon bevestigen dit, omdat ze op die manier echte vrouwen zijn en hun lichamelijke voordelen er niet toe doen. Vrouwen verschillen namelijk allemaal van elkaar.

Inmiddels zien we steeds meer transvrouw-atleten prominent aanwezig zijn, medailles halen en records breken. Zoals ‘onze eigen’ Natallie van Gogh, die wel een geslachtsveranderende operatie gehad heeft. Deze wielrenster begon met fietsen vanwege haar gewicht en bleek zeer succesvol. (nb. ze voldoet aan de (oude) regels en mag dus deelnemen).

Op de opmerkingen dat het oneerlijk is, geven ze transvrouwelijke topsporters eensluidende antwoorden zoals bv. dat een atlete uit Kenia ook een lichamelijk voordeel heeft vergeleken bij een atlete uit Indonesië. En dat dit ook niet eerlijk zou zijn.
Sport gaat echter niet over gelijke uitkomsten maar over excelleren binnen de gestelde regels. En daar zijn lichamelijke verschillen onderdeel van.

Consequentie

De logische consequentie van alle lichamelijke verschillen op een hoop gooien is dat er geen reden is om een aparte categorie voor vrouwensport te hebben. Want waarom een sportcategorie hebben op basis van zelfbeeld? Je sport met je lijf, niet met je identiteit. Vreemd genoeg zie je transvrouwenatleten en hun bondgenoten deze conclusie nooit trekken.

De enige uitzonderingen op de open categorieën die we ooit gemaakt hebben zijn vrouwensport en gehandicaptensport. En ook binnen de gehandicaptensport hebben we de categorieën mannen- en vrouwen. Waarom? De reden voor het ontstaan van vrouwensport was dat dat de biologische verschillen tussen mannen- en vrouwenlijven over de hele wereld gelijk zijn en dusdanig zijn dat vrouwen in de sport wel kunnen winnen van andere vrouwen, maar dat de verschillen tussen mannen en vrouwen dusdanig groot zijn dat vrouwen het op gelijk niveau nooit kunnen winnen van mannen. Sterker, topatletes moeten het afleggen tegen middelbare schooljongens, zo groot is de invloed van de mannelijke puberteit op jongenslichamen.

Maar geldt dat nou ook voor transvrouwen? Ja. Een recent Zweeds onderzoek heeft vastgesteld wat elk kind met gezond verstand zelf kan zien. Transitie, in welke vorm dan ook, maakt van een mannenlichaam geen vrouwenlichaam en de gevolgen van een mannelijke puberteit zijn blijvend. Mannen hebben een groter hart, grotere longen, een korter torso en langere ledematen. Ze hebben meer spieren en minder vet.  Leven als vrouw en testosteronblokkers slikken verandert daar niks aan, zelfs na een volledige geslachtsveranderende operatie blijven de voordelen. Foto’s van transvrouwelijke atleten naast hun vrouwelijke tegenstanders laten duidelijk zien hoe groot de fysieke voordelen zijn.   

Toch herziening IOC beleid?

De situatie Hubbard alsmede klachten van topsterren als Martina Navratilova en de langzaam opkomende protesten vanuit de samenleving nu steeds meer transvrouwelijke atleten het ere-schot betreden, hebben het IOC, waarop veel landelijke sportorganisaties hun beleid baseren, opnieuw naar de richtlijnen uit 2015 laten kijken.  Maar het hele onderwerp is zo politiek gevoelig dat het IOC in afwachting van verder onderzoek het weer herzien daarvan vooruitgeschoven heeft. Want het grote vraagstuk in de huidige vrouwensport is of het gaat om recht op inclusiviteit op basis van je ‘vrouw voelen’ of over eerlijke kansen voor vrouwen in hun eigen sport.

Tot slot

Voor transvrouwen is meedoen met vrouwensport belangrijk voor hun erkenning als vrouw door de buitenwereld. Hen buitensluiten confronteert hen ermee dat ze biologische mannen zijn en blijven. Dat kan zeker pijnlijk zijn. Maar omdat iets pijnlijk is voor transvrouwen is, hoeven vrouwen daar nog niet mee akkoord te gaan. Vrouwensport hoort voor vrouwen te blijven. En is het aan de transvrouwen om hun eigen oplossing te zoeken als ze graag op wedstrijdniveau willen sporten. Want vrouwensport is er niet om transvrouwen te valideren. Maar om excellente vrouwen te laten schitteren in hun eigen categorie.